Giám tuyển tương lai: Sự chuyển mình của các bảo tàng tại Việt Nam

Đây là lần đầu tiên ngành bảo tàng công và tư tại Việt Nam cùng hội tụ để thảo luận một cách toàn diện về vai trò và tương lai của giám tuyển trong đổi mới thiết chế văn hóa. Sự kiện đánh dấu chặng thứ hai trong chuỗi ba diễn đàn cấp quốc gia nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo văn hóa, thúc đẩy sáng tạo và đổi mới mô hình bảo tàng. Diễn đàn tiếp theo sẽ diễn ra tại Đà Nẵng vào tháng 12 năm 2025.

Đúng thời điểm, đúng trọng tâm: Đối thoại trước làn sóng chính sách mới

Diễn đàn được tổ chức vào thời điểm mang tính bước ngoặt – ngay trước khi Thông tư mới về nhiệm vụ chuyên môn của bảo tàng chính thức có hiệu lực vào ngày 1.7 và trước thềm sửa đổi Luật Di sản Văn hóa 2025. Những chuyển biến chính sách này phản ánh sự thay đổi về nhận thức: giám tuyển không chỉ là một công việc chuyên môn mà là chìa khóa để bảo tàng trở thành không gian sống động, kết nối cộng đồng. Dù chưa có chức danh “giám tuyển” chính thức trong hệ thống bảo tàng công lập, các hoạt động giám tuyển thực tế đang diễn ra mạnh mẽ. Diễn đàn là lời kêu gọi công nhận chính thức vai trò này và xây dựng con đường nghề nghiệp rõ ràng cho đội ngũ giám tuyển hiện tại và tương lai.

Sáng tạo, đa ngành, toàn diện: Một ngày hội của tri thức và kết nối

Với hơn 100 đại biểu tham dự từ khắp cả nước, diễn đàn diễn ra tại TP.HCM trong một ngày sôi động với các bài phát biểu chính, phiên thảo luận chuyên sâu, hoạt động hợp tác chuyên môn và tham quan thực tế tới Bảo tàng Nghệ thuật Quang San, Trung tâm nghệ thuật đương đại The Factory và Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM. Các chủ đề được đưa ra thảo luận bao gồm giám tuyển cộng đồng, kể chuyện và ký ức, mô hình tài chính bền vững cho thiết chế văn hóa, phát triển nghề nghiệp cho giám tuyển trẻ và trao đổi tri thức giữa địa phương và quốc tế.

Góc nhìn toàn cầu mang lại tác động cho địa phương: Tư duy học thuật đồng hành cùng phát triển ngành

Phát biểu tại diễn đàn, Phó Giáo sư Jane Gavan – nhà sáng lập chương trình và đồng trưởng nhóm sáng kiến Curating Futures – ví bảo tàng như “những khu vườn văn hóa” cần được chăm sóc bằng sự sáng tạo, đầu tư và niềm tin từ công chúng. Bà nhấn mạnh sự cần thiết phải hỗ trợ những người đang làm công tác giám tuyển một cách sáng tạo và cộng tác trong không gian di sản – đặc biệt trong bối cảnh văn hóa Việt Nam đang phát triển nhanh chóng.

Giáo sư Nguyễn Thu Anh – Viện trưởng Viện Đại học Sydney Việt Nam – khẳng định vai trò của hợp tác thể chế dựa trên nền tảng địa phương nhưng có tầm nhìn toàn cầu.

“Chúng tôi tin rằng việc kết nối giữa các nhà nghiên cứu, các nhà làm công tác văn hóa, nghệ sĩ và giám tuyển từ khu vực công đến tư, từ địa phương cho tới quốc tế chính là chìa khóa để xây dựng một hệ sinh thái văn hóa linh hoạt, đa chiều và bền vững”

Bà cho biết, Đại học Sydney cam kết đồng hành trong quá trình xây dựng năng lực và chia sẻ tri thức mang tính bao trùm, với tầm ảnh hưởng dài hạn tại Việt Nam và khu vực.

Tiếng vang lan rộng: Từ truyền thông, chính sách đến nghiên cứu dài hạn

Diễn đàn đã nhanh chóng nhận được sự quan tâm lớn từ công chúng và truyền thông với các bài viết nổi bật trên Báo Văn Hóa, Tuổi Trẻ Online và một chương trình truyền hình đặc biệt dài 10 phút đang được Đài Truyền hình TP.HCM (HTV) sản xuất và sẽ phát sóng trong tháng 7.

Về mặt chính sách, sự kiện tạo điều kiện cho đối thoại công khai trước ngày Thông tư mới có hiệu lực, đồng thời nhấn mạnh nhu cầu cấp bách về lộ trình nghề nghiệp cho giám tuyển.

Hiện nay, Viện Đại học Sydney Việt Nam đang xây dựng một chương trình hợp tác nghiên cứu và đào tạo kéo dài ba năm, với sự hỗ trợ từ UNESCO Việt Nam và các đơn xin tài trợ đang được triển khai. Sáng kiến này đồng thời đóng góp trực tiếp cho các Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên Hợp Quốc – đặc biệt là SDG 4 (Giáo dục chất lượng), SDG 11 (Thành phố và cộng đồng bền vững) và SDG 16 (Thể chế vững mạnh) – cũng như phù hợp với Tuyên bố Mondiacult của UNESCO, vốn khẳng định văn hóa là lợi ích công toàn cầu.

Hướng về Đà Nẵng: Tương lai ngành giám tuyển bắt đầu từ hôm nay

Chặng cuối cùng của chuỗi diễn đàn sẽ diễn ra vào tháng 12 tại Đà Nẵng – trùng thời điểm Luật Di sản Văn hóa sửa đổi chính thức được thực thi. Diễn đàn này sẽ tập trung sâu hơn vào đào tạo chuyên sâu, công nhận chính thức vai trò giám tuyển, cũng như các chính sách hỗ trợ đội ngũ giáo dục bảo tàng. Đây sẽ là bước đi chiến lược để đưa bảo tàng Việt Nam tiến gần hơn tới chuẩn mực quốc tế về sáng tạo, minh bạch và phát triển bền vững.