Ẩm thực Nam Bộ thời kháng chiến: Triển lãm cộng đồng kết nối ẩm thực, ký ức và xây dựng hòa bình tại Bảo tàng Chứng tích chiến tranh
TP. Hồ Chí Minh – Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh đã khai mạc triển lãm mới kéo dài 3 tháng mang tên "Ẩm thực Nam Bộ thời kháng chiến" vào ngày 4 tháng 9 năm 2025. Triển lãm đưa khách tham quan bước vào một hành trình trải nghiệm bằng giác quan thông qua ẩm thực, ký ức và sức sống bền bỉ của con người Việt Nam trong thời chiến.
Triển lãm được thực hiện bởi sự hợp tác giữa Viện Đại học Sydney Việt Nam và Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh HCM, dưới sự dẫn dắt của Phó Giáo sư Jane Gavan. Dự án khám phá cách thức ẩm thực không chỉ giúp duy trì sự sống mà còn kết nối cộng đồng trong kháng chiến Nam Bộ – đồng thời đặt ra câu hỏi về vai trò của bảo tàng trong việc nuôi dưỡng hòa bình và sự hàn gắn.
Dự án đồng hành chặt chẽ với các chính sách đổi mới của ngành bảo tàng tại Việt Nam, phù hợp với Luật Di sản Văn hóa sửa đổi (dự kiến ban hành tháng 12/2025) và Thông tư về nhiệm vụ chuyên môn ngành bảo tàng (tháng 7/2025) – đặt triển lãm vào vị trí tiên phong trong cải cách bảo tàng quốc gia.
Ẩm thực, Ký ức và Sức sống bền bỉ
Triển lãm khắc họa vai trò đặc biệt của ẩm thực trong hành trình sinh tồn và gắn kết con người thời chiến. Khách tham quan có thể khám phá các món đồ muối, gia vị truyền thống, tự tay giã gạo, hứng làn hơi từ bếp Hoàng Cầm, hay thử khoác lên mình chiếc ba lô và cà-mèn của người lính. Những công thức nấu ăn, câu chuyện và bài hát do các cựu chiến binh, người cao tuổi và sinh viên đóng góp đã kể lại những hành động giản dị nhưng đầy yêu thương trong đời sống hằng ngày.
“Ẩm thực là lăng kính mạnh mẽ giúp ta hiểu về sự sống còn và tinh thần gắn bó,”
– PGS. Jane Gavan chia sẻ. “Qua việc đánh thức các giác quan, chúng tôi mong muốn giúp người xem cảm nhận lịch sử ở một tầng sâu rất con người.”
Triển lãm được thiết kế theo hướng gợi mở và suy ngẫm, không nhằm khơi lại mất mát, mà tôn vinh sức sống và vai trò của người phụ nữ trong việc gìn giữ ký ức qua món ăn.
Triển lãm cộng đồng – Cùng tạo dựng, cùng kể chuyện
“Ẩm thực Nam Bộ thời kháng chiến” là dự án thí điểm của sáng kiến UNESCO Curating Futures, thúc đẩy phương pháp giám tuyển cộng đồng và bao trùm tại Việt Nam. Triển lãm được phát triển qua các buổi đồng thiết kế với người dân, sinh viên và các chuyên gia bảo tàng, thể hiện tinh thần “Không nói về chúng tôi nếu không có chúng tôi”.
PGS. Jane Gavan đã hợp tác chặt chẽ với các thực tập sinh Trường Đại học Kiến trúc TP.HCM, những người tham gia thiết kế và dựng mẫu triển lãm, cùng các sinh viên Trường Đại học Văn hóa TP.HCM thu thập các câu chuyện và ký ức truyền đời.
Nhiều đơn vị văn hóa đã góp phần tạo nên không gian kể chuyện bằng hình ảnh: Quỹ Nghệ thuật Nguyễn, Quỹ Dogma, Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh TP.HCM cùng các nhiếp ảnh gia báo chí địa phương đã đóng góp hình ảnh và tư liệu quý.
Những đóng góp này không chỉ làm phong phú thêm bộ sưu tập của Bảo tàng mà còn mở rộng kết nối hợp tác trong và ngoài ngành, khẳng định vai trò của bảo tàng như một phần của cộng đồng rộng lớn Việt Nam.
Hợp tác Việt Nam – Úc
Dự án nhận được sự hỗ trợ của Bộ Ngoại giao và Thương mại Úc (DFAT), tạo cầu nối giữa Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh và Bảo tàng Chiến tranh Úc, góp phần thắt chặt quan hệ văn hóa Việt – Úc, thúc đẩy các Mục tiêu Phát triển Bền vững của UNESCO, và giới thiệu những hướng tiếp cận bảo tàng mới trong bối cảnh đổi mới văn hóa tại Việt Nam.
Thông qua dự án “Ẩm thực Nam Bộ thời kháng chiến”, Viện Đại học Sydney Việt Nam (SVI) khẳng định vai trò cầu nối học thuật quốc tế, đồng hành cùng các nhà nghiên cứu, sinh viên, nghệ sĩ và cộng đồng trong việc lưu giữ ký ức văn hóa bằng những phương pháp sáng tạo và nhân văn.
Dự án thể hiện cam kết lâu dài của SVI trong việc thúc đẩy giáo dục liên ngành, hỗ trợ sáng kiến cộng đồng, và đóng góp cho sự đổi mới văn hóa, bảo tồn di sản và phát triển bền vững tại Việt Nam và khu vực.
Hãy cùng xem lại những hình ảnh đẹp tại buổi khai trương Triển lãm "Ẩm thực Nam Bộ thời kháng chiến" vừa qua.